Shtëpia Botuese Fan Noli, me përzgjedhje dhe përkthim të Ilia Lëngut, sapo ka hedhur në treg vëllimin me poezi të shkrimtarit e poetit të njohur francez Louis Aragon (1897- 1982) emri i vërtetë i të cilit ishte Louis Andrieux
Më shkoi vështrimi dhe dora tek ky vëllim, duke u kujtuar se bota letrare në vendin tonë, studimet tona dhe diskutimet tona letrare e kishin «harruar» Louis Aragon-in, prej të cilit kishim parë në shqip dikur dy vepra në prozë. Ndoshta, ose më saktë, për shkak të një përkatësie të tij dikur në radhët e komunistëve francezë, ne nuk përtuam t’i rikthehemi mjeteve tona të vjetra të veprave « të ndaluara», kësaj radhe në drejtim të kundërt, pa u thelluar…
Shtëpia Botuese Fan Noli, me përzgjedhje dhe përkthim të Ilia Lëngut, sapo ka hedhur në treg vëllimin me poezi të shkrimtarit e poetit të njohur francez Louis Aragon (1897- 1982) emri i vërtetë i të cilit ishte Louis Andrieux.
Më shkoi vështrimi dhe dora tek ky vëllim, duke u kujtuar se bota letrare në vendin tonë, studimet tona dhe diskutimet tona letrare e kishin «harruar» Louis Aragon-in, prej të cilit kishim parë në shqip dikur dy vepra në prozë. Ndoshta, ose më saktë, për shkak të një përkatësie të tij dikur në radhët e komunistëve francezë, ne nuk përtuam t’i rikthehemi mjeteve tona të vjetra të veprave « të ndaluara», kësaj radhe në drejtim të kundërt, pa u thelluar, pa qenë të hapur, të drejtë në gjykimin e një autori, pa ditur hollësisht se si ishte në të vërtetë jeta e tij. Përse besoi në një ideal, përse u ftoh dalëngadalë prej tij, përse ishte ai që ishte, por, kryesorja, përse ishte një romancier e një poet aq i madh. Midis dadaizmit, surrealizmit, realizmit e letërsisë së angazhuar, Aragoni mbeti poet i vërtetë, që sot hyn në fondin e artë të letërsisë franceze. Pyetjeve të mësipërme u ka dhënë përgjigje vërtet të veçanta në analizën e tyre profesor Ilia Lëngu, njohës e studiues me themel i Aragonit, në pasthënien që shoqëron librin.
Poezia e Aragonit pasqyron, në një farë mënyre, vetë jetën e tij. Në krye admirues i Malarmesë, Remboit e Apolienerit, Aragoni merr pjesë në Luftën e Parë Botërore dhe më pas është një nga drejtuesit e avangardës letrare, krijon bashkë me të tjerë revistën Littérature, është një nga dadaistët e flaktë, por takimi me Elsa Kaganin (Triolenë) – së cilës i ka kushtuar disa prej poezive më të bukura që ka shkruar, por që janë edhe nga më të bukurat e poezisë franceze – e afron me idetë komuniste. Afrohet gjithashtu me komunistët francezë, me gazetën Humanité, zhytet në militantizëm dhe, me shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore shkruan poezi tejet të fortë.
Kritika shkruan se ai e përdor poezinë si një armë për të ndryshuar botën. Në poezitë që kemi në vëllimin shqip, vërehet jehona e rrethanave historike, po edhe lirizmi i famshëm aragonian, që dalëngadalë i zë vendin ngjyrimit heroik. Në poezinë e tij mbetet gjithnjë karakteri epiko-lirik, herë në poezitë që i drejtohen realitetit bashkëkohor, herë në ato ku dallohet një tis tradite i poezisë mesjetare, – që e vëren edhe studiuesi Ilia Lëngu. Ky karakter i gërshetuar i poezisë së Aragonit është parë shpesh si një kontradiktë, po edhe si unitet. Por, në përgjithësi, krijimet poetike të Aragonit i drejtohen lexuesit, nuk janë të shkëputura prej tij, herë herë kanë ndonjë mesazh politik, e herë thjesht human, me një aftësi të habitshme për të prodhuar gjithnjë forma dhe ide të reja. Poezia e tij e vendos njeriun para pasqyrës dhe këtë ndjesi të njeriut që herë e di se ku është dhe herë jo, shumë kritikë e kanë parë si një përmasë baroke, shekspiriane, ku autori, polemist i përjetshëm, ka nevojë të futet në lojë, të theksojë me vargjet e tij një realizëm thelbësor dhe eksperimental, që jo gjithnjë u ka pëlqyer partizanëve të abstraksionit. Por, nuk është fjala për një realizëm konvencional, por për të vërtetat e jetës që janë të paqëndrueshme dhe që marrin forma të reja, pa mohuar domosdoshmërisht të vjetrat.
Këto përsiatje të lindin në mendje tek lexon këto poezi të mrekullueshme, të sjella në shqip po në mënyrë të mrekullueshme nga Ilia Lëngu. Do të përsërisja mendimin tim se lexuesit shqiptarë kanë fatin që me përkthime sot merret ajka e lëvruesve të kësaj fushe, që e pasuron, e zhvillon dhe e përpunon shqipen dhe na sjell autorë botërorë që duket sikur shkruajnë në gjuhën tonë. Ky është dhe fati që Aragoni na vjen nga Ilia Lëngu. Libri i ka të dy versionet e poezive, në shqip dhe në frëngjisht dhe, për të gjithë ata që e duan poezinë, tingëllimën e saj në shqip e në gjuhën origjinale, nuk do të kishte rast më të mirë se ky vëllim.
